Przestrzeń do nauki dla uczniów ze specjalnymi potrzebami
Zaburzenia neurorozwojowe, w tym spektrum autyzmu, stawiają większe wymagania wobec środowiska edukacyjnego.
W Szwecji co dziesiąty uczeń cierpi na zaburzenie neurorozwojowe, które obejmuje szereg schorzeń – w tym ADHD i spektrum autyzmu. Odmienny sposób, w jaki uczniowie z zaburzeniami neurorozwojowymi postrzegają rzeczywistość, stawia szczególne wymagania wobec środowiska edukacyjnego, a zwłaszcza otoczenia fizycznego. W Sztokholmie pracuje jeden z czołowych badaczy w tej dziedzinie. Sven Bölte jest profesorem nauk psychiatrii dzieci i młodzieży oraz dyrektorem Centrum Zaburzeń Neurorozwojowych (KIND) przy Instytucie Karolinska. Jest współautorem niedawno opublikowanego przeglądu literatury na ten temat, a także uczestniczy jako konsultant przy projektowaniu nowych szkół.
Jakie wyzwania związane z budową współczesnych szkół napotyka Pan w swojej pracy?
- Obserwuję, że wyzwania neuropsychiatryczne nie są uwzględniane w tym kontekście. Buduje się z myślą o niepełnosprawnościach fizycznych, ale nie dla uczniów z niewidocznymi trudnościami poznawczymi – a ich potrzeby są naprawdę znaczne.
Co należy uwzględnić dostosowując środowisko edukacyjne do potrzeb osób z zaburzeniami neurorozwojowymi?
- Zazwyczaj zwracam uwagę na trzy elementy. Po pierwsze, trzeba wziąć pod uwagę aspekty sensoryczne. Środowisko powinno działać kojąco na zmysły. Nie powinno emitować zapachów, a warunki dotyczące dźwięku i oświetlenia powinny być odpowiednie. Nie może być zbyt tłoczno, należy unikać refleksów świetlnych, rozpraszających wzorów oraz materiałów, które mogą powodować urazy. Dźwięki we wnętrzach można tłumić, a schowki mogą służyć do przechowywania przedmiotów. Można również zoptymalizować wentylację i unikać świetlówek. Warto także oferować różnorodne jedzenie, ponieważ wiemy, że wiele osób z zaburzeniami neurorozwojowymi ma określone preferencje żywieniowe.
- Drugi aspekt dotyczy maksymalizacji kontroli wzrokowej. Potrzebna jest przejrzystość wizualna i akustyczna, aby uczniowie mogli się poruszać w otoczeniu, odnajdywać sale i trzymać się harmonogramu. Na przykład zegary nie tylko powinny działać, lecz także wskazywać tę samą godzinę, a oznaczenia powinny być czytelne i proste. Po trzecie, musi istnieć możliwość odizolowania się. W miejscach pracy często mamy wydzielone, ciche strefy – uczniowie również mogą ich potrzebować, nawet podczas przerw. Wiele osób skorzystałoby z możliwości zjedzenia posiłku w spokoju i ciszy.
Sven Bölte, profesor nauk psychiatrycznych dzieci i młodzieży
Wydzielone przestrzenie do nauki zapewniają poczucie bezpieczeństwa i koncentrację – seria ścianek Vibe jest dostępna w różnych wersjach, które pasują do różnych typów środowisk szkolnych.
Środowiska edukacyjne z kolorami zbliżonymi do naturalnej palety barw – zielenie i kolory ziemi w tonacji ton-w-ton – tworzą spokojną atmosferę sprzyjającą regeneracji i koncentracji. Kinnarps Colour Studio oferuje specjalnie opracowaną gamę kolorystyczną dostosowaną do potrzeb szkół.
Bezpieczne zakątki, ciche strefy i kąciki stworzone poprzez aranżację wnętrz lub rozwiązania architektoniczne, zapewniają poczucie prywatności oraz warunki do spokojnej nauki – to ważny element inkluzywnego środowiska edukacyjnego, które uwzględnia potrzeby dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi.
W jaki sposób szkoły mogą stworzyć inkluzywne fizyczne środowisko edukacyjne dla wszystkich dzieci?
- Mimo że w wielu miejscach stosuje się wsparcie wizualne, uważam, że można zrobić więcej. Ważne są porządek optyczny i ograniczenie widocznych przedmiotów. Należy znaleźć taki układ miejsc siedzących, który będzie odpowiedni dla wszystkich, oraz wybierać materiały pochłaniające dźwięk. Brak przejrzystości i silne bodźce sensoryczne w fizycznym środowisku nauki odciągają uwagę i niosą ze sobą koszt poznawczy. Myślę, że neurotypowi nauczyciele mogą mieć ogromną trudność ze zrozumieniem, jak niezwykle wrażliwy może być uczeń ze specjalnymi potrzebami.
Jakie MOGĄ BYĆ koszty poznawcze?
- Jeśli uczeń jest rozpraszany przez różne bodźce sensoryczne, a w fizycznym środowisku nauki brakuje przejrzystości, może to całkowicie wyczerpać jego energię potrzebną do nauki. Większość osób z zaburzeniami neurorozwojowymi ma trudności z tzw. funkcjami wykonawczymi – planowaniem działań, kontrolą impulsów, elastycznością i samoregulacją. Nie można lekceważyć tego, jak wiele może się nie udać, gdy środowisko fizyczne nie funkcjonuje najlepiej.
5 wskazówek: Jak dostosować środowisko nauki do potrzeb uczniów ze spektrum autyzmu lub innymi zaburzeniami neurorozwojowymi
1.
Przejrzysty podział przestrzeni, strefy odpoczynku i miejsca przeznaczone do konkretnych aktywności.
2.
Dobrze przemyślane rozmieszczenie okien, rolety i regulowane oświetlenie.
3.
Rozwiązania akustyczne i materiały pochłaniające dźwięk.
4.
Neutralna i prosta kolorystyka oraz subtelne wzory.
5.
Elastyczność i dostosowanie do potrzeb każdego ucznia.
Przeczytaj pełne wydanie magazynu
W magazynie Education Solution dzielimy się wiedzą i spostrzeżeniami na temat tego, jak przestrzenie edukacyjne wpływają na codzienne życie uczniów i pracowników szkoły. Dowiedz się, w jaki sposób możemy wspólnie tworzyć nowoczesne wnetrza szkół, sprzyjające bezpieczeństwu, koncentracji, radości i nauce w optymalnych warunkach.
