Case: Ponowna wizyta w szkole Sjölunda

Powrót do zrównoważonej szkoły przyszłości

Jesienią 2017 roku otwarta została nowo wybudowana, innowacyjna i elastyczna placówka szkoły Sjölunda w Lidköping. Sześć lat później wróciliśmy, aby porozmawiać z dyrektor Sofią Sabel Andersson o tym, jak kadrze udało się stworzyć zrównoważoną szkołę i jak przestrzenie do nauki wpływają na samopoczucie i wyniki w nauce. 

Kiedy została zbudowana szkoła? Sofia Sabel Andersson, dyrektor szkoły Sjölunda, jest przyzwyczajona do niezapowiedzianych wizyt gości z kraju i zagranicy chcących zobaczyć szkołę, jej jasne pomieszczenia, miękkie wykładziny i tapicerowane meble, choć obiekt nie jest już całkowicie nowy. Na etapie projektowania szkoły ściśle współpracowała z Elisabet Ingemarsson, poprzednią dyrektor, przy różnych kwestiach: od pomysłów związanych z działalnością przez rekrutację aż po projektowanie wnętrz, dlatego doskonale wie, dlaczego to przedsięwzięcie okazało się takim sukcesem.

„Kluczowe znaczenie miał fakt, że Elisabet miała wyraźną wizję tego, jak ma wyglądać szkoła. Zaangażowałyśmy w cały proces pracowników i dzieci, analizowałyśmy ich potrzeby i zastanawiałyśmy się, jakie działania podjąć oraz w jaki sposób i dlaczego to zrobić. Całe przedsięwzięcie realizowałyśmy krok po kroku, dzięki czemu mogłyśmy testować różne opcje i oceniać podjęte przez nas decyzje” – stwierdziła.

Na początkowych etapach procesu szkoła blisko współpracowała z firmą Kinnarps, chcąc zrealizować cel zakładający, że fizyczne środowisko powinno zawsze wspierać wyznawane przez nią zasady dotyczące nauczania, być dopasowane do potrzeb wszystkich i zapewniać zróżnicowane warunki do nauki.

„Bardzo zależało nam na tym, aby osoby i organizacje zaangażowane w budowę i projektowanie szkoły Sjölunda oraz  kandydaci na nauczycieli rozumieli wizję szkoły i podzielali nasze podejście zakładające, że nasi uczniowie są kompetentni i charakteryzują się wrodzoną chęcią do nauki i rozwoju. Trzeba mieć odwagę, aby kwestionować standardowe metody pracy i zdać sobie sprawę, że współcześnie dzieci uczą się w inny sposób niż kiedyś. To miejsce wymaga spojrzenia zarówno pod kątem pedagogicznym, jak i wystroju wnętrz, ponieważ te dwie dziedziny są połączone”  – powiedziała Sabel Andersson. 

Zarówno wtedy, jak i teraz z projektem związane było przekonanie, że rozwiązania muszą umożliwiać indywidualne dostosowanie do współczesnych i przyszłych metod nauczania. Różne rodzaje aktywności wymagają różnej przestrzeni, a każde dziecko uczy się we własny sposób. Niektóre lubią pracę w grupach, inne muszą być same, niektóre wolą stać przy wysokim stole, a inne wolą położyć się na dywanie na podłodze. Poza tym nauka nie ogranicza się wyłącznie do sal lekcyjnych – cała szkoła musi być środowiskiem do nauki.

„Jasno mówimy, że nie wystarczy, aby nauczyciel zadowolił się ustawieniem ławek i krzeseł w tradycyjny sposób; wymagamy od nich zastanowienia nad wybraną metodą pracy oraz interakcji z uczniami. Fizyczne środowisko powinno zawsze być powiązane z ideą nauki i pracy z dziećmi, aby pomagać im w dalszym rozwoju. Powinniśmy pracować indywidualnie czy grupowo? Czy mogę elastycznie korzystać z dostępnych mebli? Jak mogę zaplanować środowisko sprzyjające nauce? Mówiąc w skrócie, zanim zaczniesz meblować pomieszczenia, musisz wiedzieć, jaki rezultat chcesz  osiągnąć” – powiedziała Sabel Andersson. 

Duch zespołu, odpowiedzialność, radość

Ton całości nadaje już główne wejście, w którym jasne i przyjazne, audytorium na schodach zachęca uczniów do wejścia do budynku i podkreślają znaczenie wartości „Duch zespołu, odpowiedzialność, radość”. To tutaj uczniowie mogą w zaplanowany sposób lub spontanicznie spotykać się w mniejszych lub większych grupach. Tuż obok znajduje się biblioteka z różnymi opcjami miękkich mebli do siedzenia, a bezpośrednio nad schodami audytorium można znaleźć kilka stref do pracy samodzielnej i grupowej. W każdej klasie możliwe jest dopasowanie miejsca pracy do potrzeb i warunków związanych z konkretną lekcją – uczniowie mogą np. zająć miejsce przy wysokim biurku, usiąść się w fotelu albo na miękkim dywanie.

Zgodnie z założeniami wszystkie klasy i inne przestrzenie można szybko dostosować np. do pracy w mniejszych grupach lub nad różnymi projektami. W celu podkreślenia elastyczności metod pracy szkoła uwzględnia zaawansowane cyfrowe środo-wisko nauczania w swojej codziennej pracy. 

„Wierzymy, że szkoły powinny odzwierciedlać zmiany zachodzące w społeczeństwie i jednym z naszych zadań jest przygotowanie naszych uczniów do przyszłej pracy zawodowej. Dlatego rozszerzyliśmy nasz punkt widzenia na środowisko szkolne i łączymy meble szkolne z biurowymi i konferencyjnymi w sposób, który odpowiada zarówno uczniom, jak i nauczycielom. To fascynujące, że dzieci potrafią wymyślać nowe sposoby siedzenia np. w tapicerowanym fotelu wypoczynkowym” – przyznała Sabel Andersson. 

Dyrektor o środowisku fizycznym

Stworzenie szkoły, która jest inspirująca i innowacyjna, gdy jest nowa, to jedna sprawa – zupełnie inną kwestią jest podtrzymywanie tej atmosfery i wartości przez kolejne lata.

Jaki jest sekret sukcesu szkoły Sjölunda w tym zakresie?

„Dochowanie wierności pierwotnemu pomysłowi zawsze stanowi wyzwanie, zwłaszcza dlatego, że w ciągu ostatnich lat zwiększyliśmy liczbę uczniów i nauczycieli. Prosta odpowiedź na to pytanie brzmi, że tak właśnie postępowaliśmy od początku. Przeprowadziliśmy analizę, opracowaliśmy wizję, od wczesnych etapów mieliśmy pomysł na fizyczne środowisko i zaangażowaliśmy w cały proces kadrę nauczycielską i dzieci. To stanowi solidne fundamenty pod zagwarantowanie długoterminowej zgodności naszej działalności z zasadami zrównoważonego rozwoju”. 

Ale jak dbać o to, aby wizja pozostała żywa podczas codziennej pracy?

„Wiele osób, które dołączyło do nas na początku tej drogi, nadal tutaj jest. Rotacja pracowników jest niska, ponieważ ludzie są ogólnie zadowoleni, co stanowi dobrą podstawę. Musimy jednak nadal rozwijać się i zachęcić nowe osoby, aby do nas dołączyły. Nieustannie przeprowadzamy ocenę naszej działalności i w razie konieczności dopracowujemy nasze rozwiązania. Chodzi o to, aby aktywnie współpracować z kadrą, często rozmawiać o naszych wartościach, wspierać się nawzajem i unikać zamykania się w klasach. Tutaj za każde dziecko jest odpowiedzialna jakaś osoba”.

Zdecydowaliście się użyć dużej liczby mebli tapicerowanych, na co decyduje się niewiele szkół. Dlaczego?

„Dla nas ten wybór jest oczywisty. Meble tapicerowane korzystnie wpływają na samopoczucie – tak po prostu. Powodów jest kilka: tłumią hałas, wygodnie się w nich siedzi i wyglądają estetycznie. Uważam, że powinno się raczej stawiać czoła problemom niż rezygnować z rozwiązań, które korzystnie wpływają na funkcjonalność”. 

Tutejsze meble tapicerowane wyglądają jak nowe, jaki jest tego sekret?

„To nie magia, wystarczy sprawić, aby dzieci poczuły się zaangażowane i odpowiedzialne oraz zrozumiały, że fizyczne środowisko ma znaczenie. Dbamy o ich zaangażowanie m.in. wspólnie sprzątając i rozmawiając o tym, dlaczego dbamy o posiadane przez nasz rzeczy. Równie ważne jest to, że dorośli dają dobry przykład i okazują, że zwracają uwagę na uczniów i to, co dzieje się w szkole. Dzięki temu możemy zająć się rozwiązywaniem problemu natychmiast po jego wystąpieniu”.

Mówi pani, że tutejsze fizyczne środowisko wspiera naukę. Czy wyniki uczniów to potwierdzają?

„Analizujemy samopoczucie i spokój i uzyskujemy dobre rezultaty w tym zakresie, więc wiemy, że nasi uczniowie i nauczyciele dobrze się czują, a środowisko fizyczne jest czynnikiem, który ma na to duży wpływ. Trudno jednak dokładnie zmierzyć związek poziomu wiedzy i nauczania ze środowiskiem fizycznym. Nasze elastyczne rozwiązania oparte na aktywności umożliwiają dostosowanie sposobu nauczania do różnych sytuacji z korzyścią dla dzieci i dorosłych. Dla mnie korzystny wpływ fizycznego środowiska na wyniki uczniów jest oczywisty”.